Ostatnia aktualizacja 24 lipca 2023

Medycyna na Kubie to temat tak bardzo pełen kontrastów, jak i cała wyspa. Wiele się mówi o fachowości lekarzy, innowacjach biotechnologicznych i szpitalach bez kolejek. Na wyspie kwitnie nawet turystyka medyczna. Jak to wygląda w praktyce?

• Kubańska służba zdrowia słynna jest na całym świecie, dzięki dobrze wykształconym lekarzom, którzy jeżdżą na misje medyczne.
• Dostęp do systemu ochrony zdrowia dla wszystkich Kubańczyków jest darmowy. Tanie są również leki, ale niestety w aptekach regularnie zdarzają się bardzo duże braki.
• Choć kubańscy lekarze są świetnie wykształceni, to niestety brakuje w wielu szpitalach odpowiedniego sprzętu, leków i zaplecza.
• Kubańczycy są pionierami w biotechnologii, dzięki takim instytucjom jak Centrum Inżynierii Genetycznej i Biotechnologii oraz Narodowe Centrum Badań Naukowych.

Rzeczywistość kubańskiego systemu ochrony zdrowia

Czytając artykuły dotyczące Kuby na oficjalnej stronie Światowej Organizacji Zdrowia możemy czasem odnieść wrażenie, że przenieśliśmy się na moment do jednego z państw skandynawskich…

Jeden z najniższych wskaźników śmiertelności wśród noworodków, średnia długość życia na wysokim poziomie (77 lat dla mężczyzn, 81 lat dla kobiet), pierwsze państwo na świecie, które eliminuje problem transmisji wirusa HIV z ciężarnej na dziecko, państwo prowadzące zaawansowane badania nad szczepionkami, lekarze szanowani na całym świecie, itd., itd. Ochów i achów pod dostatkiem. Zaraz, zaraz… wróćmy na ziemię.

Jak to w rzeczywistości wygląda? Czy każdy ma dostęp od ręki do specjalisty? Czy system opieki zdrowotnej jest zupełnie darmowy dla wszystkich mieszkańców? Czy lekarstw nigdy nie brakuje? W jakim stanie są szpitale?

Darmowa i szybka pomoc medyczna dla wszystkich

Przede wszystkim należy zacząć od tego, że służba zdrowia na Kubie dostępna jest dla wszystkich obywateli. Od początku rewolucji kubańskiej opieka medyczna była oczkiem w głowie Fidela Castro. Wkład swój również miał tutaj argentyński lekarz, rewolucjonista – Che Guevara.

Bez znaczenia jest to, czy Kubańczyk pracuje czy nie – zawsze ma prawo do tego samego co inni. Zagadując Kubańczyków wielokrotnie o odprowadzany procent pensji na poczet zdrowia, można usłyszeć informację, że oczywiście, że nie płacą nic – wszystko pokrywa rząd. Trudno w to jednak uwierzyć, skoro pensje są na poziomie nawet 20 dolarów miesięcznie. Przecież to logiczne, że państwo zabiera to, co swoje, żeby później tworzyć ideę utopijnego systemu i darmowej służby zdrowia. Wiadomo jednak, że nie ma darmowych obiadów…

Kubańczycy zapytani na ulicy wciąż powiedzą, że medycyna to jeden z bezdyskusyjnych sukcesów rewolucji z ’59 roku. Zobaczmy jednak na te dwie strony medalu. Niezwykle trudne do jednoznacznej oceny – jak cała Kuba.

Plusy dodatnie kubańskiej służby zdrowia

Kubański system opieki zdrowotnej jest jednym z najbardziej proaktywnych na świecie. Populacja Kuby wynosząca 11,27 miliona ma 452 przychodnie i 286 szpitali, a rząd priorytetowo traktuje zapobieganie chorobom, powszechne ubezpieczenie i dostęp do leczenia. W 1959 r. w kraju było tylko 6000 lekarzy, z których połowa wyemigrowała po rewolucji kubańskiej. Do 2014 r. Kuba miała 67,2 lekarzy na każde 10 000 mieszkańców, a wyprzedzały ją jedynie Katar i Monako. W 2019 roku wg kubańskich danych liczba ta jeszcze podskoczyła. W 2015 r. Kuba wydała 10,57% swojego PKB na zdrowie, czyli nieco więcej niż średnia światowa, która wynosi 10%. Aktualnie liczby również wyglądają dobrze:

• 150 pacjentów na 1 lekarza,
• 126 pacjentów na 1 pielęgniarkę,
• 1066 pacjentów na 1 stomatologa.

To, że lekarzy nie brakuje i mają czas dla pacjentów odczuwają nie tylko Kubańczycy, ale też turyści. – Kiedy będąc w ciąży, przy kontrolnej wizycie wyszło mi zbyt wysokie ciśnienie, lekarz nie wypuścił mnie z gabinetu do momentu, kiedy naturalnymi syropami z zielonego jabłka nie udało mu się go zbić – wspomina Ewelina, która znaczną część swojej ciąży spędziła na Kubie, pod opieką kubańskich lekarzy.  – Pamiętam podobną sytuację w Polsce, kiedy to podczas 10-minutowej wizyty lekarka pośpiesznie poinformowała, że mam to ciśnienie po prostu… mierzyć. Dziękuję. Do widzenia. Na korytarzu czekały już kolejne pacjentki – wspomina Ewelina. – Wtedy zatęskniłam za służbą zdrowia na Kubie, tym spokojem, cierpliwością i czasem. Nawet nie przeszkadzała mi świadomość, że wtedy tej pomocnej lekarce zostawiłam 10$ napiwku za nieocenioną pomoc. Na Kubie takie, nazwijmy to „napiwki”, są całkowicie normalne i akceptowane przez społeczeństwo. Coś co u nas nazywa się łapówką, tu dostaje nowe znaczenie, pomocy – dodaje.

Kiedy pojawia się zagrożenie chorobami przenoszonymi przez komary (np. wirus Zika czy denga) – po miastach krążą patrole stukające do drzwi każdego mieszkańca i informujące o opryskiwaniu pomieszczeń oraz pytające o stan zdrowia obywateli. Takie kampanie informacyjne mają miejsce również w mediach – w narodowej prasie i telewizji.

Młodzi badają się na HIV oraz inne choroby przenoszone drogą płciową co najmniej kilka razy w życiu. Za darmo oczywiście! Ta świadomość chorób wśród Kubańczyków oraz ich prewencja są bezdyskusyjnie jednym z powodów do dumy w kubańskiej służby zdrowia.

Ceny i dostępność leków na Kubie

Jedną z kolejnych cech medycyny kubańskiej jest brak komercyjnych nazw leków w aptekach. Każdy Kubańczyk wie co to jest ibuprofen, paracetamol, penicylina i na co ma działać, a na co szkodzić. Nikt nie przyjdzie do apteki po tabletki Goździkowej, bo po prostu na Kubie nie ma reklam – żadnych reklam!

W kapitalistycznym świecie nazw komercyjnych tabletek na ból głowy jest tyle, że już od samego wyboru głowa zaczyna boleć jeszcze bardziej. W dodatku ceny leków w aptekach dla Kubańczyków są tak niskie, że stać na nie każdego obywatela. Tak chciała rewolucja. Problem w tym, że często ich nie wystarcza, a za podstawowymi lekami trzeba spacerować kilometrami. W aptekach jest zazwyczaj dużo zielonej medycyny, którą praktykuje się tutaj prawie w każdym domu.

Kuba, w związku z ciągłym kryzysem gospodarczym, produkuje coraz mniej lekarstw (większość wytwarza się na zlecenie Kuby w Chinach i Meksyku), a apteki niestety najczęściej świecą pustkami. Wszystkie antybiotyki i silne leki przeciwbólowe wydawane są na receptę, podobnie jak w Polsce, ale ich cena wynosi zaledwie równowartość kilku groszy. Najpopularniejszym lekiem przeciwbólowym jest dipirona – odpowiednik naszej polopiryny. Cena za opakowanie 10 tabletek to 1,50 peso kubańskiego, czyli około 20 gr. W rzeczywistości bardzo rzadko jakiekolwiek leki wykraczają poza cenę 2-5 peso kubańskich. Wszystko byłoby cudownie, gdyby tych lekarstw nie brakowało…

Szczepienia na Kubie

Podstawowe szczepionki na Kubie są obowiązkowe dla wszystkich, nikt nad ich dobrem nie dyskutuje, a dzieci szczepione są dawkami 5 w 1 (przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, zapaleniu wątroby typu B i DTP).

Obowiązkowe szczepienia zostały wprowadzone tuż po zwycięstwie rewolucji, w 1960 roku. Obejmują one 13 chorób. Pomogło to wyprosić z Kuby choroby takie jak odra, różyczka polio, tężec, błonica, oraz krztusiec.

Na Kubie również produkowane są szczepionki, czym szczycie się oczywiście kubański rząd. W fabrykach znajdziemy szczepionki przeciw zapaleniu wątroby typu B, przeciw bakteryjnemu zapaleniu opon mózgowych, innowacyjna i znana w świecie szczepionka przeciw rakowi płuc – CimaVax-EGF – oraz szczepionka 5 w 1. Kuba, poprzez swoje zapędy do samowystarczalności, słynie również z produkcji leków przeciwko chorobie zakrzepowo-zatorowej, problemom systemu immunologicznego, nadciśnieniu, problemom z cholesterolem, stopie cukrzycowej oraz niektórym rodzajom nowotworów.

Ginekologia

Dobrą opiekę (i oczywiście darmową) mają zapewnioną na Kubie również kobiety ciężarne. Pierwsze badanie ginekolog wykonuje do 12. tygodnia ciąży, a później co miesiąc, regularnie. Każda kobieta ma swoją książeczkę ciąży w gabinecie i kopię na swój użytek. Podziw budzi fakt, że na Kubie przeprowadzane są badania prenatalne nie tylko z krwi ciężarnej, ale również poddawana jest analizie krew ojca dziecka. Nie po to, żeby potwierdzić jego ojcostwo, ale po to, żeby wyeliminować potencjalne ryzyko chorób genetycznych.

Aborcja na Kubie dostępna jest na życzenie do 12 tygodnia, a później również jest możliwa w przypadku zagrożenia zdrowia lub życia kobiety czy wad genetycznych płodu.

Czytaj także: Aborcja na Kubie

Do 2012 roku, śmiertelność niemowląt na Kubie zaczęła spadać. Obecnie wynosi 4,40 zgonów na 1000 urodzeń, podczas gdy np. w Stanach Zjednoczonych współczynnik ten wynosi 5,80.

Nie mogą narzekać również osoby, które dzieci mieć nie chcą. Paczka prezerwatyw (3 szt.) kosztuje 1 peso (jakieś 10 groszy), a opakowanie tabletek antykoncepcyjnych (wydawane na receptę) to koszt 1,20 peso (mniej niż 20 groszy).

Czytaj także: Ciąża na Kubie, czyli wszystko jest możliwe, nic nie jest pewne

Medyczne innowacje z Kuby

Kuba wprowadziła innowacje w badaniach medycznych. Od lat ta karaibska wyspa znana jest z centrów naukowo-badawczych, gdzie opracowywane są innowacyjne szczepionki oraz lekarstwa.

Na wyspie prężnie działają instytucje takie jak Centrum Inżynierii Genetycznej i Biotechnologii, Narodowe Centrum Badań Naukowych, największe na świecie Centrum Kardiochirurgii Dziecięcej, Centrum Testów Immunologicznych oraz Centrum Przeszczepów i Regeneracji Układu Nerwowego. Oprócz przeprowadzania przeszczepów nerek, wątroby i serca, odkryto substancje leczące bielactwo i łuszczycę oraz interferon alfa (o działaniu przeciwwirusowym i przeciwnowotworowym. Co ciekawe, tylko 6 państw na świecie produkuje interferon alfa.

W 1985 r. kraj był pionierem pierwszej i jedynej szczepionki przeciwko zapaleniu opon mózgowych B. Naukowcy z kraju opracowali nowe metody leczenia zapalenia wątroby typu B, stopy cukrzycowej, bielactwa nabytego i łuszczycy. Opracowali także szczepionkę przeciw rakowi płuc. Kuba była również pierwszym krajem na świecie, który wyeliminował przenoszenie wirusa HIV i kiły z matki na dziecko, co zostało uznane przez WHO w 2015 r. To tutaj po raz pierwszy na świecie kobieta zarażona wirusem HIV urodziła zdrowe dziecko.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wskaźnik umieralności dzieci na Kubie jest na równi z niektórymi z najbogatszych krajów świata. Z sześcioma zgonami na każde 1000 urodzeń, Kuba jest na równi z Nową Zelandią. Dla porównania średnia globalna w 2015 r. wynosiła 42,5 zgonów na każde 1000 urodzeń. Średnia długość życia na Kubie jest prawie taka sama jak w USA: 79,1 lat, zaledwie kilka miesięcy krócej niż w przypadku Amerykanów, którzy żyją średnio do 79,3 lat.

Kubańskie misje medyczne

Kubańscy lekarze to jedno z ważniejszych ogniw kubańskiej gospodarki. Kuba od 1960 roku wysłała ponad 300 000 pracowników służby zdrowia do 158 krajów w Ameryce Łacińskiej, Afryce i Azji – takie dane podaje państwowa agencja informacyjna Kuby. Obecnie około 67 000 kubańskich pracowników medycznych jest obecnych w 67 krajach. Lekarze są prawdopodobnie najbardziej dochodowym zasobem Kuby, a misje medyczne tego kraju okazały się lukratywnym narzędziem dyplomatycznym. Sektor opieki zdrowotnej jest również jednym z głównych źródeł dochodów w kraju. W 2014 r. Władze kubańskie oszacowały, że zagraniczne usługi opieki zdrowotnej przyniosłyby 8,2 mld USD.

Kuszeni wyższymi zarobkami (niższe już przecież być nie mogą) lekarze, decydują się udać na tzw. „misje” do innych, bardziej potrzebujących ich krajów w Ameryce Południowej czy też Afryce. Po kilku latach takiej pracy wracają dumnie na łono swojej ojczyzny, budują dom i pracują w tej samej, rozpadającej się placówce, lecząc kubańskich obywateli. Lekarz na Kubie średnio zarabia około 40$, więc sama wizja wyjazdu jest dla nich bardzo atrakcyjna.

Ale z Kuby nie tylko wyjeżdżano. Na początku lat dziewięćdziesiątych rząd kubański zatwierdził państwowy program „dzieci Czarnobyla”, dzięki któremu tysiące ukraińskich i białoruskich dzieci, cierpiących w wyniku napromieniowania, mogło przejść na Kubie bezpłatną kurację. W licznych przypadkach przynosiła ona naprawdę zdumiewające rezultaty.

Głośno było również o akcji Milagro, co oznacza „cud”, w ramach której bezpłatnie leczono zaćmę i inne choroby oczu u pacjentów z państw Ameryki Łacińskiej.

W 2005 roku powołano na Kubie Brygadę im. Henry’ego Reeve’a, złożoną z lekarzy, którzy niosą opiekę w świat. Nazwa pochodzi od Amerykanina, który walczył o niepodległość Kuby przeciwko Hiszpanii. Brygadę tworzą lekarze wyspecjalizowani m.in. w medycynie ogólnej, epidemiologii, psychiatrii, chirurgii, kardiologii czy pediatrii). Z pomocy kubańskich lekarzy korzystały zarówno biedne, jak i zamożniejsze kraje. Lekarze pomagali m.in. na  Haiti, w Chile, Pakistanie, Gwatemali, Argentynie, Chinach, RPA, Brazylia i Włochach (łącznie w około 70 państwach). Kuba, wbrew trudnej historii, zaoferowała pomoc także Stanom Zjednoczonym po przejściu huraganu Katrina (sierpień 2005 r.), jednak amerykański rząd ją odrzucił. Warto dodać, że z kolei podczas pandemii koronawirusa COVID-19-  w marcu i kwietniu 2020 – USA utrudniały Kubie zakup respiratorów powołując się na embargo.

Ciemne strony kubańskiej służby zdrowia

Pozytywne strony służby zdrowia ścierają się z tymi negatywnymi i jednoznacznie ciężko powiedzieć czy medycyna jest na wysokim czy też na niskim, z którym lepiej nie mieć do czynienia. Wszystko zależy od tego czy bierzemy pod uwagę infrastrukturę – tu przeważa totalne dno, czy też czynnik ludzki – tu już dużo lepiej.

Szpitale, do których mają dostęp Kubańczycy często pozbawione są nawet bieżącej wody, nie wspominając o klimatyzacji. Ciągle brakuje leków, również w szpitalach, które bywają wynoszone przez personel i odsprzedawane na ulicy z kilkukrotną przebitką. Nikogo nie dziwi więc fakt, że dla pacjentów leków po prostu nie ma. – Kiedy dziadek mojego męża spędził tygodnie w szpitalu, dowiedziałam się, że nie można go tam zostawić samemu, bo po prostu będzie pozbawiony opieki. Trzeba było ją więc zapewnić, a czuwanie trwało 24 h na dobę – wspomina Ewelina.

Niestety, dla Kubańczyków to zupełnie naturalne, że jeśli ktoś idzie do szpitala, to idzie z nim również ktoś z rodziny, śpi na korytarzu na krześle albo na podłodze przy łóżku. – Biada temu kto nie ma rodziny w okolicy! Sam budynek szpitala powodował depresję. Nie zapomnę widoku lekarzy siedzących na odwróconych połamanych wiadrach w jednym z pomieszczeń i jedzących obiad przyniesiony z domu. Nie mówiąc już o braku wody w toaletach szpitalnych – wspomina swoje wizyty w szpitalu dla Kubańczyków Ewelina. Tutaj już nie ma akwarium z rybkami na korytarzu…

Co dzieje się w takich warunkach, kiedy brakuje wody, nie działa klimatyzacja, a przez szpital przewijają się całe rodziny? Niestety mnożą się bakterie, zakażenia i choroby.

Choć lekarze kubańscy, podobnie jak wielu innych specjalistów kształcących się na Kubie, uznawani są za dobrze wyedukowanych, to niestety nie da się ukryć, że pracują na przestarzałym sprzęcie, który na pewno im nie ułatwia zawodu. Może dlatego, idąc w myśl powiedzenia „potrzeba matką wynalazków”, nauczyli się dobrze czytać obrazy USG i wykonywać skomplikowane operacje?

Jedna rzecz jest pewna – w związku z brakiem prywatnego sektora medycznego, wszyscy jadą na tym samym wózku – i lekarze, i pacjenci. Alternatywy po prostu nie ma. Nikt nie pędzi na kolejny etat do Enel-medu, lekarze mają więcej czasu i uważności dla pacjenta, a to często o wiele ważniejsze niż najlepsze medykamenty.

Jeśli lekarz średnio zarabia około 40$, to jak nie odwdzięczyć mu się kilkoma dolarami? Kubańczycy robią to samo, tylko czasem zamiast podarować przysłowiowego dolara, stoją w kolejce do specjalisty z puszką coli w ręku bądź z kilkoma jajkami. Nikogo to na Kubie nie dziwi!

Nędzna infrastruktura jest przerażająca. Z drugiej strony – czy chory myśli tak bardzo o wygodach, czy ważniejszy jest jednak ten czynnik ludzki?

Opieka medyczna na Kubie dla turystów

Turyści, którzy odwiedzają Kubę, tak samo jak nie widzą wielu odsłon kubańskiego życia, tak samo nie zobaczą „prawdziwej” kubańskiej służby zdrowia. Dla obcokrajowców spędzających wakacje na Kubie przygotowane są tzw. kliniki międzynarodowe, które często przypominają szpitale w Europie.

Do najlepszych z klinik należy Cira Garcia w Hawanie, gdzie w poczekalni można usiąść w wygodnym fotelu, popatrzeć na rybki w akwarium, a cały personel obsługuje pacjentów z uśmiechem na twarzy. Wizytę rozlicza się w walucie Visa/MasterCard a po powrocie koszt leczenia zwraca nam ubezpieczyciel (posiadanie ubezpieczenia podróżniczego na Kubie jest obowiązkowe).

W mniejszych miastach, gdzie są policlinico, oddzielny gabinet i dyżury mają lekarze dla turystów. Za konsultację również płaci się kartą Visa/MasterCard (lub euro), a dopiero później rozliczamy się z ubezpieczycielem.

Apteki tylko dla turystów

Jeżeli jest taka potrzeba, to turyści zaopatrują się w aptekach międzynarodowych, gdzie ceny kształtują się na poziomie wysokich cen europejskich. W takich aptekach można kupić np. opakowanie zagranicznych tamponów, za które zapłacimy równowartość 8$ (!).

Ciekawostką jest fakt, że niekiedy to zagraniczni turyści podczas pobytu na Kubie chcą zaopatrzyć się w leki, które w Polsce nie są znane. Jednym z przykładów może być słynny jad ze skorpiona błękitnego, który na Kubie traktowany jest jako lek homeopatyczny, a zagranicą często reklamuje się go jako pomoc w leczeniu raka. Wiele osób próbuje również przywieźć ten specyfik na handel w internecie, więc nie dajmy się zwieść, jeśli zostaniemy poproszeni o przywiezienie dla rzekomo chorej cioci. 

Turystyka medyczna

Mniej znaną cechą systemu opieki zdrowotnej Kuby jest istnienie specjalnych klinik, zarezerwowanych dla turystów, polityków i VIP-ów. Państwo rezerwuje najlepsze szpitale i lekarzy dla elity narodowej i obcokrajowców, podczas gdy zwykli Kubańczycy czasami muszą zwrócić się na czarny rynek lub poprosić zagranicznych przyjaciół lub rodzinę o wysyłkę lekarstw.

Szpitale dla turystów na Kubie

Szpital w Hawanie

Clínica Central Cira García
Calle 20 No. 4101 esq. a 41, Miramar. Playa. La Habana
Telefon: (53 7) 204-2811 al 14

Szpital w Varadero

Clinica Internacional Varadero
Calle 61 esq. a 1ra.. Cárdenas. Matanzas
Telefon: (53 45) 66-7710 · 66-7711 · 66-8611

Szpital w Vinales

Policlinico w Vinales

Salvador Cisneros interior

Telefon: (48-79-22-38)

Szpital w Pinar del Rio

Hospital Provincial León Cuervo Rubio

Caretera Central, 2 kilometry na północ od miasta (droga wyjazdowa do Vinales)

Szpital w Trinidadzie

Clínica Internacional
Calle Lino Pérez No. 130 esq. a Reforma. Trinidad. Sancti Spiritus
Telefon: (53 41) 99-6492

Szpital w Cienfuegos

Calle 37 No. 202 e/ 2 y 4, Punta Gorda. Cienfuegos
Telefon: (53 43) 55-1622 · 55-1623

Szpital w Santa Clara

Hospital Arnaldo Milian Castro (Hospital Nuevo)

Entre Circunvalacion i Av 26 de Julio

Telefon: 42-46049

Szpital na Cayo Santa Maria

Szpital znajduje się na jedynej drodze, tuż obok lotniska

Szpital na Cayo Coco

Servicios Médicos Asistenciales Clínica Internacional
Hotel Tryp Club Cayo Coco. Morón. Ciego de Avila
Telefon: (53 33) 30-1300 ext. 240 y 241

Szpital w Santiago de Cuba

Clínica Internacional Santiago de Cuba
Ave. Raúl Pujol esq. a 10, Parque Ferreiro. Santiago de Cuba
Telefon: (53 22) 642589

Szpital w Holguin

Clinica Internacional de Guardalavaca
Calle 2da. Nº 15 . Playa Guardalavaca. Banes. Holguín
Telefon: (53 24) 43-0291

Szpital w Camagüey

Servicios Médicos Asistenciales Clínica Internacional
Residencia 4, Playa Santa Lucía. Nuevitas. Camagüey
Telefon: (53 32) 36-5300 · 36-6203

Apteczka na Kubę

Zastanawiasz się jakie lekarstwa zabrać na Kubę? Co spakować do apteczki? Przede wszystkim najważniejsza informacja jest taka, że na Kubie jest bardzo trudny dostęp do leków – po prostu ich brakuje, także apteka w podróż na Kubę powinna być dobrze przemyślana. Nie może w niej zabraknąć leków, które przyjmujesz, środków antykoncepcyjnych oraz podstawowych leków i opatrunków. Upewnij się, że twoja apteczka zawiera minimum, które wymieniamy poniżej.

• Leki przeciwbólowe,
• leki przeciwgorączkowe,
• tabletki/spray na ból gardła,
• Girpex (lub coś na mocniejsze przeziębienie/grypę),
• probiotyk do codziennego zażywania (jeszcze przed podróżą),
• uniwersalny antybiotyk,
• węgiel,
• Nifuroksazyd,
• Stoperan,
• elektrolity,
• wapno,
• furagina oraz no-spa (dla kobiet),
• Leko lub Octenisept,
• plastry różnej wielkości,
• bandaż elastyczny,
• bandaż opatrunkowy,
• gaziki jałowe,
• nożyczki,
• pęseta,
• termometr,
• repelenty na komary,
• kremy z wysokim filtrem UV,
• środek na oparzenia, jeśli masz jasną karnację.

• About
• Latest Posts

Barbara Stawarz-García

Współzałożycielka Hola Cuba, miłośniczka podróży i wysokich gór. Szczęśliwa mama.

Z wykształcenia dziennikarka i medioznawczyni oraz marketingowiec. Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego i Szkoły Głównej Handlowej.
Wieloletnia wykładowczyni Uniwersytetu SWPS w dziedzinie mediów internetowych. Autorka wielu publikacji książkowych nt. content marketingu, w tym bestsellera wydanego przez PWN „Content marketing i social media”.

Za najpiękniejsze miejsce świata – poza Kubą oczywiście – uważa Himalaje. Szczęście prywatne odnalazła na Kubie, a spełnienie zawodowe w Hola Cuba.

Latest posts by Barbara Stawarz-García (see all)

• Jakie ubezpieczenie turystyczne wybrać na Kubę - 14 lipca 2023
• Gorąca krew, czyli miłość po kubańsku - 4 lipca 2023
• TEDx Koszalin: Kuba. Wyspa, która zmienia wszystko - 30 maja 2023